Εδώ θα μιλήσουμε για ένα χωριό των Καλαβρύτων … το Σοπωτό.

[…Τα γεγονότα είναι όπως τα σακιά όταν είναι άδεια, δεν στέκονται. Για να μπορέσει να σταθεί ένα γεγονός πρέπει να το γεμίσουμε πρώτα με τις σκέψεις και τα αισθήματα που το προκάλεσαν … – Luigi Pirantello]

Σε κάποιο εργαστήριο του CERN ανακάλυψαν πως το νετρίνιο ταξιδεύει πιο γρήγορα από το φως, καταρρίπτοντας την θεωρία του Αϊνστάιν. Τόσες μελέτες, τόσες έρευνες, τόσες ανθρωποώρες , τόσες θυσίες για να βρεθεί κάποιος μια μέρα να σου καταρρίψει την κοσμοθεωρία.

«Αυτό το χωριό είναι μεγάλη μαλακία!» το είπε, το άκουσα καθαρά ένα Σάββατο μεσημέρι σε ένα ασυνήθιστο γεύμα. Και έρχεται μια διατύπωση να κλονίσει τι; Φυσικά, τίποτα! Εδώ δεν έχουμε να αποδείξουμε το θεώρημα του ολοκληρωτικού λογισμού, δεν θα διατυπώσουμε το πυθαγόρειο θεώρημα, ούτε θα αναλύσουμε το νόμο της διατήρησης της ενέργειας. Η αγάπη, ο πόνος, η μεταμέλεια και η ελπίδα δεν χρειάζονται αποδείξεις. Εδώ θα μιλήσουμε για ένα χωριό των Καλαβρύτων … το Σοπωτό.

Το Σοπωτό πριν το ζήσω το ένοιωσα ως έμβρυο. Αλησμόνητη η αίσθηση γαλήνης μέσα στην προστασία της μήτρας. Το θρόισμα των φύλλων στα πλατάνια, ο παφλασμός των κρυστάλλινων νερών στις πέτρινες βρύσες, η ευωδία του καθαρού αέρα, τα 930 μέτρα κοντινότερα στον γαλάζιο ουρανό, οι 20 εκκλησίες και ας υπάρχει μόνο ένας φιλελεύθερος Θεός. Στ’αλήθεια σας λέω, τα ένοιωσα και τα ζήλεψα, τα έζησα και τώρα τα νοσταλγώ. Για αυτό όταν τα επιθυμώ επιστρέφω εκεί με το νου μου και τα αναζητώ στο πρώτο μου κύτταρο, γιατί το Σοπωτό είναι έρωτας και ως έρωτας είναι τυφλός, γοητεύεται από τις ατέλειες. Για τον λόγο αυτό οποιαδήποτε κακή διατύπωση την αντιμετωπίζω με συμπάθεια, γιατί ευτυχώς μερικοί από εμάς έχουν βρει τον παράδεισο τους και μπορούν να επιστρέψουν στην προπτωτική Εδέμ τους. Το Σοπωτό είναι άλλωστε πάντα εκεί, μας περιμένει.

Κι εγώ μια μέρα θα επιστρέψω, στο χώμα του προστατεύει αγαπημένους μου ανθρώπους, είναι και αυτό το σπίτι που έζησε όμορφες μέρες και τώρα είναι δυσβάστακτα άδειο.

Αφιερωμένο σε όσους αναζητούν ακόμα τον παράδεισο … στο μυαλό, στην καρδιά ή έστω πάνω στην γή.

Τετάρτη 21 Νοεμβρίου 2012

Άγιε Φανούρη ... Φανέρωσε!


Ο Νεοφανής Άγιος Φανούριος είναι στην λαϊκή μας παράδοση μέγας ευρετής αντικειμένων. Αυτή ακριβώς η ιδιότητα δημιούργησε το ιδιότυπο λατρευτικό υπόβαθρο της προσφοράς κατά την ημέρα της εορτής του (27 Αυγούστου) εθιμικών άρτων και γλυκισμάτων,  τα οποία, αφού ευλογηθούν από τον ιερέα, μοιράζονται στους παρευρισκομένους. 
 Η σύνδεση του Αγίου με τα χαμένα αντικείμενα είναι παρετυμολογική: Ο Φανούριος φανερώνει! Η λατρεία του Αγίου Φανουρίου φαίνεται ότι ξεκινά από τη Ρόδο, όπου κατά την παράδοση βρέθηκε η εικόνα του, όταν έσκαβαν σε ερείπια παλαιού ναού έξω από τα τείχη της πόλης. Η αμφίεση του παρέπεμπε σε στρατιωτικό Άγιο. Σε ειδικά εικονίδια πάνω στην ίδια εικόνα υπήρχαν σκηνές από το μαρτύριο του Αγίου. Ο Μητροπολίτης Ρόδου Νείλος (1355-1369) διάβασε την επιγραφή « Άγιος Φανούριος». Από τη Ρόδο η λατρεία του εξαπλώθηκε στα κοντινά νησιά και κυρίως στην Κρήτη, όπου υπάρχουν σήμερα τρία σπουδαία μοναστήρια στα οποία τιμάται και δεκάδες ναοί. Στην προσφορά άρτων και γλυκισμάτων προς τον Άγιο Φανούριο ανιχνεύονται απηχήσεις των νεοελληνικών νεκρικών εθίμων, αφού το τάμα προς τον Άγιο σχετίζεται με την μεταθανάτια τύχη των συγγενικών του προσώπων! Πιο συγκεκριμένα, η πίτα παρασκευάζεται «για να συγχωρέσει ο Θεός τση μάνας του Αγίου» ή «για το συχώριο της μάνας και της αδελφής του», ενώ συχνά προστίθεται στην ομάδα των γυναικών και η αρραβωνιαστικιά του! Ο μελετητής της ελληνικής λαογραφίας Γιώργος Αικατερινίδης κατέγραψε μια ενδιαφέρουσα παράδοση για την μητέρα του Αγίου στις βρύσες Μεραμπέλλου:
 « Η μάνα του Αγίου δεν ήκαμε καλό ποτέ τζη. Μόνο ένα κρομμυδόφυλλο ήδωσε μια φορά στον διακονιάρη. Σαν απόθανε ήβραζε σε ένα καζάνι με πίσσα και ο Άγιος αρρώστησε: Αγιάντα η μάνα μου είναι εκειά μέσα;
 Ο Μιχαήλ Αρχάγγελος  τα’απηλοήθηκε : - Γιατί δεν ήκαμε ποτέ καλό. Να ρίξουμε το κρομμυδόφυλλο και η μάνα ντου βγήκε στα χείλια του καζανιού μαζί με τρεις άλλες γυναίκες που πιαστήκανε κι αυτές από το κρομμύδι. Μα η μάνα ντου τώσε δίνει μια σπρωξιά και πέφτουνε πάλι μέσα. Τοτεσάς λέει ο Αρχάγγελος: Θωρείς πως κι επαέ είναι ακόμη κακή.
 Τοτεσάς ο Άγιος Φανούριος ζήτησε μια χάρη: Να μην πηγαίνουμε πράμα γι’ αυτόν, μόνο για τη μάνα ντου για να λένε να τση συγχωρέσει ο Θεός …»
  Οι παραλλαγές της παράδοσης για την αμαρτωλή μητέρα  του Αγίου Φανουρίου που ακούγονται σ’όλη την Ελλάδα είναι δεκάδες. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης σημειώνει στο διήγημα του «Γούτου Γουπάτου» - χωρίς να αναφέρει τίποτα περισσότερο:
  Όσοι επικαλούνται τον Άγιο Φανούριο οφείλουν να λέγουν: Θεός σχωρέσ’ τη μητέρα του Αγίου Φανουρίου. Θεός σχωρέστ’την.
Τον Άγιο Φανούριο έκανε αρκετά δημοφιλή η παρήχηση του ονόματος του προς το φαίνω, φανερώνω. Είναι ο Άγιος που φανερώνει τα χαμένα ζώα ή πράγματα και την τύχη. Γι’ αυτό στις εικόνες παριστάνεται να κρατά στο χέρι αναμμένο κερί και την πίστη του λαού έχει θέση μάντη. Εννοείται ότι το αίτημα συνοδεύεται και με ορισμένα τάματα, π.χ. οι  γυναίκες της Παρνασσίδας, όταν έχουν πράγμα χαμένο τάζουν:
Άγιε μου Φανούριε, φανερώσέ μου το… και θα σου κάνω μια κουλούρα για την ψυχή της μάνας σου! Ύστερα ονειρεύονται αυτό που έχασαν και το βρίσκουν. Τότε κάνουν μια κουλούρα και τη μοιράζουν στα μικρά παιδιά λέγοντας: ‘Πάρτε να σ’χωρέστε’ (δηλαδή την μάνα του Αγίου) [Αράχωβα].
 Πίτα κάνουν και οι ανύπαντρες για να τους βρει γαμπρό  [Κρήτη].
Για τον Άγιο Φανούριο ο λαός μας λέει πολλά: Είναι ο Άγιος!, λένε οι ξώμαχοί μας, που φανερώνει τα κλεμμένα ζα και τα χαμένα πράγματα. Καμιά φορά πιστεύουν πως φέρνει και την καλή τύχη στον άνθρωπο. Του φανερώνει το δρόμο στο καλό. Του φέγγει, λέει ο λαός για κάποιον που τον πάει καλά η τύχη του. Του φέγγει ο Άγιος Φανούριος. Γι αυτό και στις εικόνες παριστάνεται να κρατάει στο χέρι κερί αναμμένο και να φωτίζει.
 Στην Κύπρο, στην Κρήτη και σε άλλες περιοχές, ο Άγιος μπορεί να φανερώσει στην κάθε ανύπαντρη κοπέλα το μέλλοντα σύζυγο της! Οι ανύπαντρες κοπέλες που θέλουν να παντρευτούν ετοιμάζουν φανουρόπιτα για να φανερωθεί ο υποψήφιος γαμπρός. Στη Σκιάθο πίτα στον Άγιο τάζουν και οι γυναίκες που τον παρακάλεσαν να τους φανερώσει τον γαμπρό που θα κάμουν στην κόρη τους. Στη Φλώρινα, η φανουρόπιτα (που την πάνε ελεύθερες κοπέλες στην εκκλησία) χρησιμοποιείται ως ονειρομαντικόν μέσον με ένα κομμάτι που βάζουν κάτω από το προσκέφαλο (ο Άγιος θα φανερώσει το μέλλοντα σύζυγο).
  Συνήθως η Φανουρόπιτα παρασκευάζεται με επτά ή εννιά υλικά! Η επιλογή των αριθμών δεν είναι καθόλου τυχαία, μια και είναι γνωστός ο ρόλος των αριθμών στις μαντικές και μαγικές πρακτικές. Τα επτά ή εννιά υλικά φαίνεται να ενισχύουν ακόμα περισσότερο τη δύναμη της πίτας!


ΦΑΝΟΥΡΟΠΙΤΑ

1 ποτήρι λάδι
1 ποτήρι ζάχαρη
1 ποτήρι χυμό πορτοκάλι
1 κουταλιά ξύσμα πορτοκαλιού
3 ποτήρια αλεύρι που φουσκώνει μόνο του
1 κουταλάκι σόδα
1 κουταλιά κανελογαρύφαλα
½ ποτήρι καρύδια χοντροκομμένα
½ ποτήρι μαύρες σταφίδες

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου